فرونشستگی زمین؛ بلایی که کشاورزان سر تخت جمشید و نقش رستم آورده‌اند!

بر اساس مطالعاتی که دانشگاه شیراز بر روی دشت شیراز و مناطق دیگری از فارس انجام داده. زمین حدوداً ۲۰ الی ۳۰ سانتی متر و ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی متر در برخی از نقاط این استان فرونشست داشته که این مساله نگران کننده است. البته کارشناسان بر این باورند به دلیل اینکه این فرونشستها توسط مردم عادی قابل مشاهده نیست. آنها در جریان وضعیت نگران کننده آن قرار نمی‌گیرند. اما لازم است که دستگاه های ذی ربط هر چه سریع‌تر به این موضوع ورود کنند. و از برداشت بی رویه آب جلوگیری کرده تا شرایط در دشت شیراز و مرودشت از این بدتر نشود.

فرونشستها؛ چالش جدی پیش روی میراث تاریخی

تخت جمشید و نقش رستم در کنار نقش رجب و شهر باستانی استخر از جمله یادگارهای ماندگار دوران هخامنشیان و حتی پیش از آن است. که بعنوان آثار ارزشمند تاریخ ایران و جهان محسوب شده و به نوعی آبروی بشر دیروز و امروز و فردای ساکن در ایران هستند. اما این آثار این روزها حال و روز خوبی ندارند و بواسطه بی توجهی ما به گذشته تاریخی خود در معرض خطر جدی بنام فرونشست قرار دارند. فرو چاله هایی که طی گذشت زمان و آرام آرام در اطراف این مجموعه های جهانی ایجاد شده. بیم آن میرود که به ناگاه چنین اثاری بواسطه امتداد خشکسالیها و برداشت بی رویه آب و حفر چاههای عمیق در نزدیکی این بناها بلعیده شوند.

فرونشستها متعلق به دهها سال پیش بوده و امروز خود را نشان داده!

استاد تمام دانشگاه شیراز و نویسنده کتب متعدد علمی در زمینه آب و هوا و محیط زیست کشور گفت:

“آوردن آب از اعماق صد و دویست متر و بیشتر از مین و رها کردن بی حسآب و کتآب آب برداشتی از سفره های زیر زمینی بر روی زمین امری غیر اصولی و غیر علمی و کاملا اشتباه است. مدیران ما گوش به نظر و ایده کارشناسان آب و منآبع طبیعی، زمین شناسی و محققان دانشگاهی نمیدهند. خود را درگیرودار بروکراسی پیچیده اداری کرده اند. به جای اینکه مشکل آب و فروچاله ها را به نحوی بنیادین حل کنند. به فکر حل مشکل فعلی و مقطعی آب و تامین ان از مناطق روستایی و حاشیه شهرها به داخل کلانشهرها هستند. که این مساله خطایی راهبردی است.”

دکتر ناظم السادات تاکید کرد: در آینده با مشکل جدی آب کلانشهرها مواجه خواهیم بود. زیرا آب دریاچه ها و سدها و رودها و چاههای عمیق را از دور دست ها به داخل کلانشهر ها میاوریم. در حالیکه روستاهایمان را خشک و خالی از سکنه کرده و فقط مصارف آبمان را بالا برده ایم.

پژوهشگر برتر بین المللی در حوزه محیط زیست در پایان اظهارداشت: عمر زمین ۴/۵ میلیاردسال است و از نظر زمین شناسان عمر زیادی نیست. اما روش بهره برداری ما از آب که کاملا اشتباه است. در این مدت زمان از عمر زمین که هیچ بلکه در همین چند ساله اخیر فرونشستها خود را نشان داده. معلوم می شود خطر فرونشست زمین از دهها سال پیش تا به امروز بوده که الان خود را اینگونه نشان داده است. به نظر میرسد عدم هماهنگی بین مسئولان و اعضای ستاد بحران، کارشناسان دانشگاهی و نوعی ناهماهنگی در تصمیم گیری و اجرا باعث بروز این همه مشکلات زیست محیطی و بروز فرو نشستهای ممتد شده است.

زمینهای کشاورزی اطراف تخت جمشید را باید تملک کرد اما با کدام اعتبار؟!

مهندس محمد تقی قلعه نویی معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس هم در گفتگو با خبرنگار ما اظهار داشت:

از شهرک مهدیه مرودشت تا روستای تاریخی کناره و از روستای شمس آباد تا روستای حاجی آباد و از کوه حسین تا روستای شول و از فیروزی تا به شهرک مهدیه،شش هزار هکتار حریم درجه یک تخت جمشید است. که باید بسیاری از زمینهای کشاورزی این محدوده ها خریداری شود. اما بودجه ای نیست تا بتوانیم نسبت به خرید و تملک این مقدار زمین اقدام کنیم.

او ادامه داد: دستگاه های مربوطه باید نسبت به پر کردن و پلمب چاههای غیر مجاز و نصب کنتور روی چاههای دارای مجوز اقدام کنند. زیرا این کارها می تواند مانع بیشتر شدن بحران در این منطقه شود. قلعه نویی با بیان اینکه تخت جمشید متعلق به همه مردم جهان است. عنوان داشت: برای مدیریت این بحران در حریم درجه ۲و۳ مجموعه جهانی تخت جمشید و مردم این منطقه نیاز به همکاری همه دستگاه های استانی و ملی است.

و در آخر

میراث جهانی تخت جمشید در محدوده شهرستان مرودشت و در فاصله حدود ۵۵ کیلومتری شمال شیراز قرار دارد. آثار تاریخی نقش رستم در فاصله حدود شش کیلومتری تخت جمشید واقع است. یادمان تاریخی تخت جمشید که متعلق به دوره هخامنشیان است یکی از جمله اثار ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانیست. که در سال ۱۹۷۹ میلادی با شماره ۱۱۴ در سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد جهان (یونسکو) ثبت شده است. سلسله هخامنشیان از سال ۳۳۰ تا ۵۵۰ پیش از میلاد در ایران حکومت کردند. آثار تاریخی نقش رستم یادمان‌ هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده‌ است. و از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی همواره مورد توجه بوده‌. زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته‌های متعدد ی از وقایع مهم دوران ساسانیان و نقش برجسته ویران شده ای از دوران عیلامیان در این مجموعه قرار دارد.

در سالهای گذشته روبروی صفه تخت جمشید و در ۲۵۰ متری آن یک فرو نشست زمین و شکاف به طول ۲۰۰ متر و عرض و عمق حد اکثر یک متر ایجاد شده. علاوه بر آن، در فاصله ۵۰۰ متری تخت جمشید نیز چند شکاف نسبتا عمیق مشهود است. به گفته کارشناسان راهکارهای جلوگیری از بحران فرونشست زمین در این منطقه یعنی مرودشت و اطراف تخت جمشید و نقش رستم تغییر الگوی کشت، جلوگیری از احداث چاه جدید، تغییر نوع آبیاری و فرهنگ‌ سازی است.