شهر آدم کوتولهها یا سرزمین لی‌لی پوت‌های ایران با شهرت جهانی!
در ایران روستاهای شگفت‌انگیز و تماشایی زیادی وجود دارد. یکی از آن‌ها روستای ماخونیک در خراسان جنوبی و شهرستان سربیشه است. مکانی پررمزوراز و غریب، با مردمانی عجیب که باورها و سنن خاص دارند. این روستا به سرزمین لی‌لی پوت‌ها یا شهر آدم کوتولههای ایران شهرت دارد. ماخونیک روستایی شگفت‌انگیز، دورافتاده و پنهان در میان کوه‌ها است و از مکان‌های دیدنی بیرجند به‌شمار می‌رود. با ما همراه شوید تا در مورد این روستای شگفت‌انگیز بیشتر بدانید…
روستای ماخونیک یا شهر آدم کوتولههای ایران کجاست؟
روستای ماخونیک تا مرز افغانستان تنها ۳۰ دقیقه فاصله دارد. این منطقه شامل ۱۲ روستاست که روستای ماخونیک بزرگ‌ترین آن‌ها و مرکز منطقه به‌شمار می‌رود. روستا در دهستان درح و در ۷۸ کیلومتر سربیشه و ۱۲۵ کیلومتری جنوب شرق بیرجند واقع است.
ماخونیک یکی از 7 روستای شگفت انگیز جهان
دور بودن ماخونیک عاملی برای انزوا و تاثیرپذیری کمتر آن‌ها از محیط بیرون بوده. سیاحانی که در قرن ۱۹ میلادی از این روستا دیدن کردند، از انزوای مردمان آن حیرت‌زده شدند. ماخونیک حتی تا ۴۰ سال پیش ارتباط بسیار محدودی با بیرون داشته و در دهه‌های اخیر به برخی از امکانات رفاهی دسترسی پیدا کرده! سبک زندگی مردم این روستا با تمام روستاهای ایران متفاوت است و همین باعث شده روستا برای مدتی در صدر اخبار ایران و جهان قرار گیرد. این روستا به‌عنوان یکی از ۷ روستای شگفت انگیز جهان شناخته می‌شود.
چرا شهر آدم کوتولهها یا سرزمین لی‌لی پوت‌ها؟
قد اهالی روستا، از متوسط‌ترین استاندارد قد جهان هم، کوتاه‌تر است. دراین روستا به علت دسترسی نداشتن به مناطق دیگر، ازدواج‌ها فامیلی صورت گرفته و به صورت موروثی، نسل به نسل این کوتاهی منتقل شده. بلندقدترین شخصی که در این روستا زندگی می‌کند، ۱۴۰ سانتی‌متر است. همین باعث شهرت مردم روستا به آدم کوتولهها، شده!
معماری روستای ماخونیک؛ خانه‌هایی کوتاه با درهای ورودی کوتاه!
با ورود به روستا اولین چیزی که نظر شما را جلب خواهد کرد، سبک ساخت متفاوت خانه‌هاست. خانه‌های روستای ماخونیک به علت شرایط جسمانی افراد و قرار گرفتن روستا در مکانی با آب و هوای سردسیر، بسیار کوتاه و کم ارتفاع ساخته می‌شد. تا راحت‌تر و سریع‌تر فضای داخل خانه گرم شود و در تابستان فضا خنک شود. برای ساخت خانه، گودالی به عمق 5/1 متر حفر می‌کردند و دیوارها را تا ارتفاع 1 متر با ترکیبی از گل و سنگ، بالا می‌بردند. اکثر خانه‌ها تنها یک اتاق و دیوارهای قطور دارند. این خانه‌ها اندازه یکسان ندارند و شکل اتاق‌هایش یکی نیست. برخی چهارگوش، برخی نیم‌دایره و مثلثی ساخته شده‌اند. در ورودی نیز کوتاه و کوچک است و در درگاه به سمت داخل یک تا دو پله وجود دارد.
در ماخونیک دو نوع خانه وجود دارد. خانه‌های کرشکی برای مردم معمولی و خانه‌های خاشه‌ای برای افراد ثروتمند که در واقع خانه تابستانی آن‌ها بود. البته حدود ۱۰۰ سال اولیه آن‌ها در شیله زندگی می‌کردند. شیله به شکاف های طبیعی و مصنوعی کوه گفته می‌شود که هنوز بقایای آن‌ها باقی مانده. از نظر بافت محله‌های روستا بسیار فشرده است. خانه‌ها کوچک بدون حیاط، ایوان و حتی پنجره، کیپ تا کیپ کنار هم ساخته شده‌اند. کوچه‌ها بسیار باریک و تنگ، تا جایی‌که، فردی با استانداردهای معمول جسمانی، تنهایی و یک نفره می‌تواند از کوچه عبور کند! این سبک معماری شاید بسیار بدوی به نظر برسد اما با توجه به شرایط جسمانی مردم آن و اقلیم منطقه، بسیار هوشمندانه بوده!
مردمان روستای ماخونیک با رسوم و باورهای جالب و شنیدنی
- اهالیماخونیکدر اصل، افغان‌هایی هستند که حدود ۳ قرن پیش وارد ایران شده و در این روستا سکونت گزیده‌اند. آن‌ها به زبان فارسی و با لهجه خاص محلی صحبت می‌کنند. اهل تسنن و پیرو ابوحنیفه نعمان بن ثابت، از ائمه چهارگانه اهل سنت هستند. این مردمان رسوم و باورهای جالب و شنیدنی دارند:
- مهاجرت و رفتن به شهر در بین ماخونیکی‌ها یعنی طرد از جامعه!
- در عقاید ماخونیکی‌هاتجاوز و غارت اموال دیگران معنایی ندارد.
- آن‌ها تلویزیون نداشتند و آن را شیطان می‌دانستند.
- مردم ماخونیک تا ۵۰ سال پیش، هیچ حیوانی شکار نمی‌کردند و گوشت نمی‌خوردند. به هیچ عنوان چای نمی‌نوشیدند و سیگار استعمال نمی‌کردند. این کارها را گناه می‌دانستند.
- هر شخصی علاوه بر مالکیت خانه خود، مالک محدوده جلوی خانه‌اش نیز هست و به‌غیر از خانواده و اقوام نزدیک او کسی حق ندارد جلوی خانه‌اش خانه بسازد.
- اگر فردی بیمار می‌شد، او را به شکافی غار مانند در کوه می‌بردند قرنطینه و مداوا می‌کردند تا از سرایت بیماری به دیگر افراد خانواده جلوگیری شود.
- بسیاری ازآداب و رسوم مانند نحوه قضاوت، شیوهکشاورزی و چگونگی تقسیم ارث تا بازی‌ها، همه از گذشته‌های دور دست نخورده باقی مانده.
- مراسم نامزدی، عروسی، اعیاد، مراسم دعا برای نزول باران و حتی جشن‌های سنتی آن‌ها تغییری نکرده.
دلیل نام‌گذاری روستا به‌نام ماخونیک
روایت‌های مختلفی برای علل نام‌گذاری این روستا وجود دارد. گفته می‌شود در گذشته عده‌ای از ماموران دولتی به روستا آمدند و ماخونیکی‌ها به گرمی از آن‌ها استقبال نکردند. آن‌ها این نام را برای روستا انتخاب کردند. برخی وجود شکافی در کوه نزدیک روستا که ماده خونیک نام داشته را دلیل نام‌گذاری می‌دانند که به مرور به ماخونیک تغییر یافته. در برخی اسناد قدیمی نیز نام روستا مادخنیک ذکر شده که ترکیب “ماد” و “خنیک” است. ماد در زبان پهلوی و پارسی باستان به معنای شهر و مملکت است.