تاریخچه شب یلدا و رسومات جالب این جشن اصیل در شهرهای مختلف ایران
شب یلدا یا شب چله یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است. این شب از غروب آفتاب ۳۰ آذر آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب ۱ دی اولین روز زمستان ادامه دارد. در این جشن باستانی، بلندترین شب سال و شروع زمستان، جشن گرفته می‌شود. برای آشنایی با تاریخچه شب یلدا این جشن اصیل ایرانی و رسومات جالب در شهرهای مختلف ایران با ما در چیدانه پلاس با ادامه مطلب همراه باشید…
تاریخچه شب یلدا
جشن‌هایی که در شب یلدا یا شب چله برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. شب یلدا در گاه‌شمار ایرانیان باستان از 2525 سال پیش، ۵۰۲ پیش از میلاد در زمان داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان راه یافت. طبق آیین کهن در اولین روز دی، شاهان ایرانی تاج و تخت شاهی را زمین گذاشته و با لباسی سپید به صحرا رفته و روی فرش سفید می‌نشستند. نگهبانان و دربانان کاخ شاهی و همه خدمتکاران و برده‌ها در شهر آزاد شده و مانند دیگران زندگی می‌کردند. پادشاه و درباریان و مردم عادی به طور یکسان و در یک جایگاه بودند. البته شاید این داستان تنها افسانه باشد. از آدابی که از فرهنگ باستانی مهر در میان مردم باقی مانده و هر سال با شب یلدا نو می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انار میوه اصلی و نشان شب یلداست. بد نیست بدانید این میوه جایگاه خاصی در افسانه‌ها، اساطیر و حتی ادیان بزرگ داشته است. برای مثال در دین زرتشتی، انار میوه مقدس و از درختان مینویی است.
- هندوانه هم همانند انار یکی از خاص‌ترین میوه‌های شب یلدا است. هندوانه میوه تابستانی است اما با رنگ سرخش یادآور حرارت و گرمای تابستان و نماد خورشید است.
- در ایران باستان آتش نماد روشنی و خورشید بود. و برای فراری دادن تاریکی و قوای اهریمنی آتش روشن می‌شد. این آیین باشتانی در شب یلدا هم برگزار می‌شود تا محفلی گرم ایجاد کند.
- مرسوم است در این شب بزرگ تفالی به دیوان حافظ می‌زنند. حتی افراد خوش ذوق و اهل شاعری سروده‌های خود را برای دیگران می‌خوانند.
- شاهنامه‌خوانی از دیگر رسم‌هایی است که از دیرباز در میان ایرانیان رایج بوده و بخش جدایی‌ناپذیر شب یلداست.
تاریخچه چیدمان سفره شب یلدا
چیدن سفره شب یلدا با انواع خوراکی‌ها و تنقلات یکی از آیین‌های این شب به‌یاد ماندنی است. که شامل آجیل‌های مخصوص و میوه‌هایی چون انار و هندوانه است. جالب است بدانید در دوران گذشته در شب یلدا سفره‌ای با اسم میَزد پهن می‌شد و از میوه‌های خاص خشک و تر و آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان لُرک در آن چیده می‌شد و ولیمه این جشن به شمار می‌رفت. از دیگر وسایل این سفره می‌توان به به عطردان، آتشدان، بخوردارن و بَرسَم اشاره کرد. بَرسَم ابزاری برای دعا خوانی است که از فلز نقره و برنج و یا شاخه گیاهی خاص درست می‌شد.
رسومات جالب شب یلدا در شهرهای مختلف ایران
شب یلدا در شهرهای مختلف ایران رسومات جالبی دارد که در ادامه با هم می‌خوانیم:
شب یلدا در خراسان
در خراسان به جای هندوانه و انار از لبو، شلغم پخته، پختیک (لبوی خشک شده)، شربت و شیرینی مخصوصی به نام کَف برای چیدمان سفره یلدا استفاده می‌کنند. همچنین فال کلوک یکی از مراسمی است که در شب یلدا در میان خانم‌ها مرسوم است. کلوک یک کوزه بزرگ با دهانه گشاد است. هر فرد نشانه خاصی در کوزه می‌اندازد. یک دختر بچه نشانه‌ای از کوزه برمی‌دارد و فردی به صورت فال، ترانه‌های محلی می‌خواند.
شب چله در همدان
همدانی‌ها فال سوزن می‌گیرند. به این ترتیب که همه دور تا دور اتاق می‌نشینند و پیرزنی به‌طور پیاپی شعر می‌خواند. دختر بچه‌ای پس از اتمام هر شعر بر یک پارچه نبریده و آب ندیده سوزن می‌زند. مهمان‌ها بنا به ترتیبی که نشسته‌اند شعرهای پیرزن را فال خود می‌دانند.
شب یلدا در قزوین
مردم قزوین به میوه‌های سرخ رنگ شب‌چَره می‌گویند. شب چره شگون دارد و به زمستان برکت می‌دهد. غذای مخصوص این شهر در یلدا سبزی‌پلو و ماهی دودی است. مادربزرگ‌های قزوینی می‌گویند اگر در این شب ننه سرما گریه کند، باران می‌بارد. اگر پنبه‌های لحافش بیرون بریزد، برف می‌آید و اگر گردنبند مرواریدش پاره شود تگرگ می‌بارد.
و در آخر
با تاریخچه شب یلدا و رسومات گوناگون آن در شهرهای مختلف آشنا شدید اما برای پهن کردن سفره‌ای زیبا و خاطره‌انگیز در این شب و جشن کهن مطلب 7 ایده جذاب و هیجان انگیز برای سفره های شب یلدا را بخوانید. اما توجه داشته باشید با زیاده‌روی در تدارکات شب یلدا، صمیمیت و راحتی این دورهمی را کم نکنید.